[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zaufania narzędziem metodologicznym.
Przystępując do opracowania ankiety należy odpowiedzieć sobie co najmniej na następujące pytania:
a) z jakich elementów powinna składać się ankieta, jaką chcemy się posłużyć w zamierzonych
badaniach;
b) jaką formę i treść powinny mieć poszczególne jej elementy oraz
c) jaki wygląd zewnętrzny powinna mieć dana ankieta. Przyjrzyjmy się bliżej problemom zawartym w
powyższych pytaniach.
7.3.1.1. Struktura ankiety
W ankiecie należy unikać wszystkiego, co nie jest konieczne ze względu na cele, jakie chcemy osiągnąć
przy jej pomocy. Należy więc dbać usilnie o to, aby ankieta była narzędziem w pełni funkcjonalnym.
Koniecznymi elementami każdej w zasadzie ankiety stosowanej w badaniach społecznych są:
1) informacja o instytucji firmujÄ…cej badania;
2) zwięzła informacja o celu,jakiemu ma służyć ankieta;
3) dodatkowe wyjaśnienia, których charakter zależy od rodzaju ankiety; może tu wchodzić w grę np.
uzasadnienie wyboru danego respondenta, a wówczas posługujemy się dajmy na to słowami jakie
zapewne zyskająjego przychylność: ...biorąc pod uwagę pana (i) aktywność społeczną liczymy na
pozytywny stosunek do naszych badań..."; w przypadku np. ankiet anonimowych wyrazne
podkreślenie tego faktu; podziękowanie respondentom za trud związany z wypełnianiem ankiety;
określenie sposobu zwrotu ankiety itp. sprawy;
4) pytania, odnoszące się do celów dla jakich daną ankietę sporządzono. Możemy wyróżnić pytania
dotyczące badanego problemu oraz odnoszące się do respondenta, które należy umieszczać na końcu
ankiety. Chodzi po
134
prostu o to, aby nie rozpoczynać ankiety od pytań odnoszących się do społeczno-demograficznych
właściwości respondenta; 5) instrukcje dotyczące tego, jak odpowiadać na poszczególne pytania,
czasem wystarczająbardzo lakoniczne wskazania typu: niepotrzebne skreślić" czy stosowne
podkreślić" itp., ale niekiedy konieczne są też bardziej szczegółowe pouczenia.
7.3.1.2. Forma i treść ankiety
Forma i treść poszczególnych elementów ankiety powinna najogólniej uwzględniać zarówno charakter
danej ankiety, jak też właściwości potencjalnych respondentów, np. stopień dojrzałości intelektualnej,
przywiązanie do tradycji, obowiązujące w środowisku badanych zasady grzecznościowe itp. cechy.
Nieco więcej miejsca poświęcimy pytaniom stawianym w ankiecie. Należy tu zwrócić uwagę przede
wszystkim na następujące zagadnienia:
1. Jeżeli pytania mają być rzeczowe, to powinny być formowane na podstawie znajomości problemów,
których dotyczą. Trzeba o tym pamiętać, że takie pytania, które w odczuciu respondenta są
nierzeczowe czy naiwne nie skłaniają go wcale do poważnego traktowania danej ankiety, ani też
badajÄ…cego.
2. Pytania powinny być tak formowane, aby można było udzielić na nie wiarygodnej odpowiedzi.
Ponadto w przypadku ankiet anonimowych pytania nie mogą dotyczyć takich kwestii, które mogłyby
ujawnić osobę respondenta, gdyby na to pytanie odpowiedział. Choć wskazywaliśmy na to wcześniej,
akcentujemy ten wymóg, ze względu na jego znaczenie.
3. Pytania należy tak stawiać, aby umożliwiały one uzyskiwanie danych obiektywnych,
porównywalnych i sprawdzalnych,
4. Pytania nie powinny być sugestywne, dwuznaczne, ani też podejmować spraw drażliwych w taki
sposób, który mógłby u danych respondentach wywoływać oburzenie.
5. Pytający powinien zdawać sobie sprawę ze znaczenia kolejności stawianych pytań w ankiecie oraz z
wpływu tej kolejności na jakość.
To samo pytanie przy innej kolejności i w innym kontekście konsteluje inaczej świadomość
odpowiadającego, a przez to prowadzić może do odmiennej odpowiedzi. Każde pytanie w ankiecie i
każda odpowiedz na nie ma określoną wartość wskaznikową w zależności od kolejności i struktury
wszystkich poprzednich, jak i następujących po nim pytań oraz najbliższego jego kontekstu"3.
Kolejność stawianych pytań nie jest więc sprawą obojętną w ankiecie.
6. Pytania stawiane w ankietach mogą mieć charakter pytań: zamkniętych, półotwartych i otwartych.
135
[ Pobierz całość w formacie PDF ]